Ασπίς (Λατινικά: Scutum, συντομογραφία: Sct) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1690, στο Firmamentum Sobiescianum του Εβέλιου, και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα.
Συνορεύει με τους αστερισμούς Όφι (με το τμήμα της ουράς), Τοξότη και Αετό. Ο Εβέλιος, που τον επινόησε από επτά αστέρες τέταρτου μεγέθους στον Γαλαξία πάνω από το κεφάλι του Τοξότη, ονόμασε αρχικά τον αστερισμό αυτό Scutum Sobiescianum, αλλά επεκράτησε το απλούστερο Scutum, όπως και στην περίπτωση της Αντλίας.
Απεικονίζεται πράγματι ως ο θυρεός του βασιλιά της Πολωνίας Ιωάννη Γ' Σομπιέσκι, ο οποίος διακρίθηκε στους αμυντικούς πολέμους της πατρίδας του, αλλά κυρίως με την επιτυχημένη του αντίσταση κατά των Τούρκων, στην προέλασή τους προς τη Βιέννη, κατά τη Δεύτερη πολιορκία της Βιέννης (12 Σεπτεμβρίου 1683). Για την επιτυχία του αυτή απαθανατίστηκε επτά χρόνια αργότερα στον άτλαντα του Εβέλιου. Το σημείο του Σταυρού, για τον οποίο πολέμησε, απεικονίζεται επίσης στην ουράνια ασπίδα του, ενώ τα 4 άστρα στο χείλος της αντιπροσωπεύουν τους τέσσερις γιούς του Πολωνού βασιλιά.
Μολονότι η Ασπίς είναι νεότερη δημιουργία στην ευρωπαϊκή αστρονομική παράδοση, ήταν γνωστή στην αρχαία Κίνα ως Tien Pien, το Ουράνιο Κράνος, αλλά μαζί με αστέρες του σημερινού Αετού.
Αν και κείται στο σύνολό του στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, ο αστερισμός φαίνεται ολόκληρος από την Ελλάδα, τα καλοκαιρινά βράδια. Επειδή οι αστέρες του είναι αμυδροί, κανένας τους δεν έχει ιδιαίτερο όνομα. Ωστόσο, επειδή τέμνεται από το επίπεδο του Γαλαξία μας και βρίσκεται προς την κατεύθυνση των κεντρικών περιοχών του, περιέχει εκατομμύρια άστρα ορατά με τηλεσκόπιο. Ο Ουίλιαμ Χέρσελ είχε εκτιμήσει ότι σε 5 μόνο τετραγωνικές μοίρες του, στο ομώνυμο αστρικό νέφος, υπάρχουν 331.000 αστέρες. Επίσης νεφελώματα, ιδίως σκοτεινά, και ανοικτά αστρικά σμήνη.
Ασπίς
Όλες οι παρατηρήσεις έχουν γίνει με τηλεσκόπιο 10” , εκτός αν γίνεται άλλη αναφορά σε τηλεσκόπιο μικρότερης ή μεγαλύτερης διαμέτρου.
Οι κατάλογοι είναι γραμμένοι με το εξής σκεπτικό: Στην αρχή περιλαμβάνουν, επιλεκτικά, κάποια άστρα, που χαρακτηρίζουν τον αστερισμό ή είναι ενδιαφέροντα διπλά ή πολλαπλά. Αυτό γίνεται για να εξοικειωθεί ο παρατηρητής με τον αστερισμό και να ελέγξει τις συντεταγμένες στο τηλεσκόπιό του. Στην συνέχεια περιλαμβάνονται τα λαμπρότερα και διασημότερα αντικείμενα του αστερισμού. Τέλος ακολουθούν τα αμυδρότερα έως πολύ δύσκολα αντικείμενα για μεσαίους μέχρι πολύ έμπειρους παρατηρητές. Στο τέλος του καταλόγου γίνεται αναφορά σε αρκετά αντικείμενα, όχι τόσο διάσημα, αλλά που για τον γράφοντα έχουν και αυτά, μεγάλο ενδιαφέρον.
Να τονιστεί ότι κανείς κατάλογος δεν είναι πλήρης και ότι γίνεται προσπάθεια ν’ ανανεώνονται συνεχώς.
Καλές παρατηρήσεις Δημήτρης Μπαλάσης
