Ο Κύκνος (λατινικά: Cygnus, συντομογραφία: Cyg) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Ο Κύκνος βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας πλην όμως είναι αμφιφανής στην Ελλάδα.
Συνορεύει με έξι αστερισμούς, τους: Κηφέα, Δράκοντα, Λύρα, Αλώπεκα, Πήγασο και Σαύρα.
Η ονομασία Κύκνος οφείλεται στον Ερατοσθένη, ενώ οι υπόλοιποι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν τον αστερισμό `Ορνις (= πουλί γενικά). Ο Άρατος τον χαρακτηρίζει αιόλον, δηλαδή πτηνό που πετά γρήγορα, ένας χαρακτηρισμός που ταιριάζει στον κύκνο. Επειδή όμως το επίθετο «αιόλος» στον Σοφοκλή σημαίνει και τον αστραφτερό, τον γυαλιστερό, τον γεμάτο αστέρια («αιόλα νυξ»), μπορεί εδώ να δικαιολογείται από τη θέση του αστερισμού μέσα στον Γαλαξία. Κατά την ελληνιστική μάλλον εποχή συγκεκριμενοποιήθηκε ως το μυθικό πρόσωπο Κύκνος, γιος του θεού Άρη ή του Σθενέλου, αλλά και ως ο κύκνος στον οποίο μεταμορφώθηκε ο Δίας για να ζευγαρώσει με τη Λήδα και να γεννηθούν οι δίδυμοι Διόσκουροι Κάστορας και Πολυδεύκης καθώς και η Ωραία Ελένη που ήταν η αφορμή του Τρωικού πολέμου. Ως το πουλί της Αφροδίτης, ήταν επίσης γνωστός ως Μυρτίλος, από τη μυρτιά, το ιερό φυτό της θεάς. Και από κάποιους πιστευόταν πως ήταν ο Ορφέας, που τοποθετήθηκε μεταθανατίως στα ουράνια δίπλα στην αγαπημένη του Λύρα. Ωστόσο κάποιοι ανατολιστές πιστεύουν πως η αρχική σύνδεση των αστέρων αυτών με πτηνό πιθανότατα έγινε στην αρχαία Μεσοποταμία, όπου πινακίδες σφηνοειδούς γραφής δείχνουν εκεί ένα πτηνό κάποιου είδους (Urakhga), χωρίς να σχετίζεται με ουράνια χαρτογράφηση.
Κύκνος
Όλες οι παρατηρήσεις έχουν γίνει με τηλεσκόπιο 10” , εκτός αν γίνεται άλλη αναφορά σε τηλεσκόπιο μικρότερης ή μεγαλύτερης διαμέτρου.
Οι κατάλογοι είναι γραμμένοι με το εξής σκεπτικό: Στην αρχή περιλαμβάνουν, επιλεκτικά, κάποια άστρα, που χαρακτηρίζουν τον αστερισμό ή είναι ενδιαφέροντα διπλά ή πολλαπλά. Αυτό γίνεται για να εξοικειωθεί ο παρατηρητής με τον αστερισμό και να ελέγξει τις συντεταγμένες στο τηλεσκόπιό του. Στην συνέχεια περιλαμβάνονται τα λαμπρότερα και διασημότερα αντικείμενα του αστερισμού. Τέλος ακολουθούν τα αμυδρότερα έως πολύ δύσκολα αντικείμενα για μεσαίους μέχρι πολύ έμπειρους παρατηρητές. Στο τέλος του καταλόγου γίνεται αναφορά σε αρκετά αντικείμενα, όχι τόσο διάσημα, αλλά που για τον γράφοντα έχουν και αυτά, μεγάλο ενδιαφέρον.
Να τονιστεί ότι κανείς κατάλογος δεν είναι πλήρης και ότι γίνεται προσπάθεια ν’ ανανεώνονται συνεχώς.
Καλές παρατηρήσεις Δημήτρης Μπαλάσης
